སྐྱ་རེངས་ན་གཞོན་རྩོམ་རིག་དྲ་བ།

(ཁག་གཉིས་པ།) སྦྲ་རིགས་ཐོགས་མེད། ཕྱི་ལོ་༡༩༤༨ ལོར་རྒྱལ་ཁབ་འདིས་ཨ་རིའི་རྒྱབ་སྐྱོར་འོག་ཀོ་རི་ཡ་མི་དམངས་སྤྱི་མཐུན་རྒྱལ་ཁབ(People’s Republic of Korea)དངོས་སུ་དབུ་བརྙེས་པའི་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱས་པ་མ་ཟད། སེག་མན་རེས་(SyngmanRhee)ཐེངས་དང་བོར་སྲིད་འཛིན་དུ་བསྐོ་བཞག་ཀྱང་བྱས་འདུག་ལ།ལོ་དེར་མཉམ་འབྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱིས་ཀྱང་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡ་དེ་ཁྲིམས་མཐུན་གྱི་གཞུང་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་བྱས་འདུགའོན་ཀྱང་།སྟབས་མ་ལེགས་པར་སྲིད་འཛིན་དང་བོ་དེ་གཅིག་སྡུད་དབང་འཛིན་པར་གྱུར་ནས་ལོ་ངོ་བཅུ་ལྷག་ལ་མི་མང་གཉའ་གནོན་ཤུགས་ཆེར་བྱས་འདུག དེར་བརྟེན། ཕྱི་ལོ་༡༩༦༠ ལོར་ཐོག་དང་བོར་ཀོ་རི་ཡར་སློབ་མའི་སྒེར་ལངས་སྐད་གྲགས་ཅན་(“4.19Revolution”)དེ་བྱུང་འདུག་ལ།དེ་འདྲའི་ཁྱོད་ཤི་ང་གསོན་གྱི་དབང་ཤུགས་འཐབ་རྩོད་ཁྲོད་ནས་རྒྱལ་ཁབ་འདི་སླར་ཡང་དམག་སྤྱི་ཆེན་མོ་ཕར་ཁུ་ཆང་ཧེས(ParkChung-hee)ཀྱིས་སྣེ་ཁྲིད་པའི་དམག་མིའི་དབང་འཛིན་འོག་ཤོར་ནས་ཕྱི་ལོ ༡༩༧༩ ལོ་སྟེ་དམག་སྤྱི་ཆེན་མོ་ཁོང་གློ་བུར་དུ་ལྐོག་གསོད་མ་བྱས་བར་དུ་ལོ་ངོ་ཉི་ཤུ་ཙམ་ཕྱིན་འདུག ལྐོག་གསོད་དོན་རྐྱེན་དེའི་ཁྲོད་ནས་རྒྱལ་ཁབ་འདིའི་དབང་ཤུགས་སླར་ཡང་ཕྱི་ལོ་༡༩༨༩ བར་དུ་དམག་སྤྱི་ཇོན་རྡོས་ཧན(JeonDoo-hwan)གྱི་གཅིག་སྡུད་དང་དབང་ཤུགས་འོག་བཅུག་འདུག ལོ་རྒྱུས་ལ་ཕྱིར་མིག་ཅིག་བལྟས་ན། བཙན་བྱོལ་བོད་གཞུང་གི་དམངས་གཙོ་དང་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་དམངས་གཙོ་གཉིས་ལོ་ངོ་བཅུ་ཕྲག་གཅིག་ལྷག་མ་གཏོགས་ཆེ་ཆུང་མེད་པའི་གཅེན་གཅུང་གཉིས་དང་འདྲ་ལ། གཅེན་པོ་དེ་སྔ་ཕྱིར་དཀའ་ངལ་གང་མང་བརྒྱུད་མཐར་ད་ལྟ་ན་ཚོད་ཡོངས་སུ་སྨིན་པའི་ཕོ་གཞོན་མཚན་ཉིད་ཚང་བ་ཞིག་ཏུ་ཆགས་ཟིན་མོད། གཅུང་བོ་དེ་དཀའ་ངལ་དེ་འདྲ་གང་མང་བརྒྱུད་དགོས་མ་བྱུང་བས་ལན་པ་འདྲ་ད་དུང་སྨིན་ལ་མ་སྨིན་གྱི་མཚམས་དེར་ལྷག་འདུག་ཨང་། བགྲང་བྱ་བཅུ་ཕྲག་དུ་མར་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ་དེ་གཅིག་རྗེས་གཉིས་མཐུད་དུ་གཅིག་སྡུད་དབང་འཛིན་པ་དང་དམག་མིའི་དྲག་ཤུགས་འོག་གནས་དགོས་བྱུང་ཡོད་ན་ཡང་།རྒྱལ་ཁབ་སྤྱིའི་མི་སྒེར་གྱི་དཔལ་འབྱོར་དང་ཚོང་ལས་འཛུགས་བསྐྲུན་གྱི་ལས་རིགས་ཚང་མ་མཚམས་མི་ཆད་པར་ཡར་རྒྱས་ཕྱིན་ཡོད་འདུགཕྱི་ལོ་༡༩༨༨ལོར་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡར་འཛམ་གླིང་ཨོ་ལོམ་ཕུག་(Olympic)ལུས་རྩལ་འགྲན་ཚོགས་བསྡུས་ཞིང་དེ་ནས་རིམ་བཞིན་ཁོ་ཚོ་འཛམ་གླིང་ཚོང་དོན་སྒྲིག་འཛུགས་སུའང་ཞུགས་འདུགཕྱི་ལོ་༢༠༠༢ ལོར་ཉི་ཧོང་དང་མཉམ་སྦྲེལ་གྱིས་འཛམ་གླིང་རྐང་སྤོལ་འགྲན་བསྡུར་(FIFAworld cup)་གོ་སྒྲིག་བྱས་འདུག འདི་ལྟར་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་དམངས་གཙོ་དེ་དཀའ་ངལ་གང་མང་གི་བརྒྱུད་རིམ་ཁྲོད་རིམ་བཞིན་ཀ་བ་གསུམ་དང་ལྡན་པའི་སྲིད་འཛིན་ལམ་ལུགས་ཀྱི་དམངས་གཙོ་མཚན་ཉིད་ཚང་བ་ཞིག་ཏུ་འཕེལ་རྒྱས་བྱུང་ཡོད་འདུག ད་ལྟའི་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་ཆབ་སྲིད་འཛིན་སྐྱོང་གི་ས་ཁུལ་ཁག་ནི་སོལ་(Seoul)སོགས་གྲོང་ཁྱེར་ཆེན་པོ་བདུན་དང་རྒེ་ཡོང་རྒས་རྡོ་(Gyeonggi-do)སོགས་མངའ་སྡེ་ཆེ་ཆུང་བརྒྱད། དེ་བཞིན་དམིགས་བསལ་རང་སྐྱོང་ས་ཁུལ་ཇེ་ཇོས(Jeju)མཚོ་གླིང་བཅས་ཆབ་སྲིད་འཛིན་སྐྱོང་གི་ས་ཁུལ་རིམ་པ་ཁག་བཅུ་དྲུག་ཏུ་བགོས་འདུགཕྱི་ལོ་༢༠༠༢ ནས་བཟུང་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡ་འཛམ་གླིང་ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་དག་གི་གྲས་སུ་ཚུད་ཅིང་ལུང་པ་འདིའི་མི་རེའི་ཆ་སྙོམས་ཡོང་སྒོ་(Per Capita)ཨ་སྒོར$ ༣༡.༧༥༣ཟིན་འདུག་ཅིང་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱིའི་ཡོང་སྒོ་(GDP)ཨ་སྒོར་$ ༡.༥༥༦(trillion) བཅས་ཟིན་ནས་འཛམ་གླིང་གི་ཨང་རིམ་བཅུ་གཉིས་པར་སླེབས་འདུགའཛམ་གླིང་ཁྲོམ་རའི་ཁྲོད་དུ་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་ཐོན་རྫས་སྐད་གྲགས་ཆེ་ཤོས་ནི་སྐར་ལྔ་རྟགས་ཅན་གྱི་གྲུ་གཟིངས་ཆེན་པོའི་རིགས་དེ་ཡིན་ལ་འཛམ་གླིང་གི་རྒྱལ་ཁབ་ཧ་ཅང་མང་བོས་གྲུ་གཟིངས་ཆེན་པོ་དག་ལུང་བ་འདི་ནས་མངགས་ཉོ་བྱེད་བཞིན་འདུགརྒྱ་གར་ནས་སིང་ག་པོར་དང་ཐེ་ལན་དྲིར་ཡུལ་སྐོར་སྤྲོ་འཁྱམ་དུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་གྲུ་གཟིངས་ཆེན་པོ་དེ་ཡང་ཀོ་རི་ཡ་ནས་བཟོས་པ་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་།དེར་བརྟེན།གལ་ཏེ་ཁྱོད་རང་ཀོ་རི་ཡའི་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་མཚོ་གླིང་དེ་དག་ཏུ་འགྲོ་སྐལ་ཞིག་ལྡན་ཚེ་ཡིད་དུ་འོངས་བའི་མཚོ་གླིང་གང་མང་གྲུ་གཟིངས་བཟོ་གྲྭ་རུ་བསྒྱུར་འདུག་པ་མཐོང་ཐུབ།གྲུ་གཟིངས་ཆེན་པོ་གཅིག་གི་ཐོག་ཏུ་མགྲོན་ཁང་དང་།ཟ་ཁང་། གློག་བརྙན་ཁང་། ཁྲོམ་ར། རྩེད་ཐང་། ཆུ་རྩེད་ར་བ་སོགས་ཚང་མ་འདུག དེ་བཞིན་གློག་ཆས་རིགས་འདྲ་མིན་དང་ཁ་པར་སྣ་ཚོགས་ད་དུང་འཕྲུལ་བཟོས་མི་(Robotics)སོགས་ཀྱང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོང་རར་བྲིན་ཤོས་ཀྱི་གྲས་ཡིན། གལ་སྲིད། ཁྱོད་ཀྱིས་དེང་སང་ཀུ་ཤུ་རྟགས་ཅན་(Apple)གྱི་ཐོན་རྫས་ལ་འགྲན་འཛུགས་མཁན་གྱི་ཅ་དངོས་གསར་བ་ཞིག་མཐོང་ན་དེ་ནི་ཕལ་ཆེར་(SAMSUNG) རྟགས་ཅན་གྱི་ཐོན་རྫས་དག་ཡིན་ངེས། འཛམ་གླིང་གང་སར་ཁྱབ་པའི་བཟོ་གྲྭ་ཁང་ཆེན་པོ་དེའི་བདག་པོ་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་མི་ཚང་ཞིག་རེད་འདུག ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་ཕྱི་འབྲེལ་སྲིད་བྱུས་ནི་ཚོང་འབྲེལ་གཙོ་བོར་བྱས་པའི་སྣེ་མང་རང་བཞིན་ཅན་ཞིག་ཡིན་ལ།ད་ལྟ་རྒྱལ་ཁབ་༡༨༨ལྷག་ལ་དངོས་སུ་གཞུང་འབྲེལ་ཐོག་འབྲེལ་བ་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ཟེར། རྒྱལ་ཁབ་འདིའི་ཕྱི་འབྲེལ་སྲིད་བྱུས་ནི་དཔལ་འབྱོར་ཁེ་ཕན་གཙོ་བོར་བཟུང་བའི་བར་གནས་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྣམ་པའི་ཐོག་འགྲོ་བཞིན་པ་ཞིག་རེད།འོན་ཀྱང་། བྱང་ཀོ་རི་ཡའི་གནད་དོན་གླེང་ཚེ་རྒྱ་གར་དང་པ་ཀི་སི་ཐན་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་དང་ཡང་ན་ཨེས་ཟི་རལ་དང་པ་ལི་སི་ཐན་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་དག་ཡིད་ལ་དབང་མེད་དུ་འཆར་བར་བྱེད།རྒྱ་ནག་དང་ལྷོ་ཀོ་རི་བར་གྱི་གནད་དོན་དེ་ང་ཚོས་ཀྱང་ཤེས་གལ་ཆེ་བ་ཞིག་རེད་སྙམ། ཀོ་རི་ཡ་ལྷོ་བྱང་གཉིས་བར་དམག་འཁྲུགས་ཤོར་སྐབས་རྒྱ་ནག་གིས་ཨུ་རུ་སུ་དང་མཉམ་སྦྲེལ་གྱིས་བྱང་ཀོ་རི་ཡར་རོགས་སྐྱོར་གང་ཐུབ་བྱས་ཤིང་ཐ་ན་རྒྱ་ནག་གི་དམག་མི་སྟོང་ཕྲག་མང་བོ་གཡུལ་ས་མདུན་མར་ཡང་བསྐྱོད་མྱོང་ཡོད་འདུགདེར་བརྟེན། ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་རྒྱལ་ཁབ་དབུ་བརྙེས་པའི་འགོ་སྟོད་དུ་རྒྱལ་ཁབ་འདི་གཉིས་བར་དུ་འབྲེལ་བ་གང་ཡང་མེད་པ་མ་ཟད་ཕན་ཚུན་དགྲར་འཛིན་གྱི་འདུ་ཤེས་ཆེན་པོ་ཡོད།སྲིད་དོན་ལྟ་གྲུབ་ཁ་ཁ་ཡིན་པའི་ལུང་པ་འདི་གཉིས་ཀྱང་གོ་ལ་གཅིག་གྱུར་གྱི་དཔལ་འབྱོར་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་ཏུ་ཕན་ཚུན་ལ་འབྲེལ་ལམ་གྱི་སྒོ་མོ་རིམ་གྱིས་(༡༩༦༡-༡༩༨༨)ཕྱེ་དགོས་བྱུང་འདུགདུས་རབས་སྔོན་མའི་ལོ་རབས་དགུ་བཅུ་བ་ནས་ལུང་བ་འདི་གཉིས་ཀྱིས་བཟོ་ཚོང་མཉམ་ལས་ཀྱི་ཆིངས་ཡིག་མང་བོ་ཞིག་བཞག་འདུག་ལ་དེ་ནས་བཟུང་རྒྱ་ནག་གི་མི་སེར་མང་བོ་ཀོ་རི་ཡར་ཆུ་ལུད་ཕྱོ་བ་ལྟར་སླེབས་འགོ་ཚུགས་འདུག ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་མི་མང་དཀྱུས་མའི་ཁྲོད་རྒྱ་མི་ལ་ལྟ་སྟངས་ཡག་པོ་མེད་ཅིང་ཁོ་བ་ཚོས་རྒྱ་རིགས་དག་ནི་རྗེས་ལུས་དང་མི་ཆོས་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱི་ལུགས་སྲོལ་མི་ཤེས་མཁན་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་བྱེད།ཐ་ན་སྔོན་ཆད་རྒྱ་ནག་གི་མི་དང་མཉམ་དུ་སྐད་ཆ་བཤད་པར་ཡང་དགའ་བོ་མི་བྱེད་ཟེར། གང་ལྟར་ད་ལྟ་ཀོ་རི་ཡའི་གྲོང་ཁྱེར་ཆེ་ཁག་དག་ཏུ་རྒྱ་རིགས་ཧ་ཅང་ཕོན་ཆེན་པོ་གནས་སྡོད་བྱེད་བཞིན་ཡོད་ལ་དེ་ཡང་བྲོས་ནས་སླེབས་པ་དང་ཆང་ས་དངོས་རྫུན་ཅི་རིགས་ཀྱི་སྒོ་ནས་སླེབས་པ།ད་དུང་ཡིག་ཆ་ཉོས་ནས་སླེབས་པ་སོགས་ཨེ་ཤ་ཡ་དང་ཨ་ཧྥི་རི་ཀའི་མི་སེར་དག་ཨ་རི་དང་ཡུ་རོབ་ཁག་ལྷ་ཡུལ་དུ་བསྒོམས་ནས་ཤོར་བཞིན་པ་དང་གཅིག་མཚུངས་རེད་འདུགལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་ཡུལ་སྐོར་སྤྲོ་འཁྱམས་ལས་ཁུངས་ཀྱིས་བཤད་པ་ལྟར་ན་ལོ་སྔོན་མར་(༢༠༡༡)རྒྱ་ནག་གི་ཡུལ་སྐོར་སྤྲོ་འཁྱམས་པས་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡ་སྤྱིའི་ཡུལ་སྐོར་སྤྲོ་འཁྱམ་པའི་བརྒྱ་ཆ་སུམ་ཅུ་བརྒལ་འདུག་ཟེར།དེ་ནི་དཔེར་ན་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡར་ཡུལ་སྐོར་པ་གསུམ་སླེབས་ན་གཅིག་ངེས་པར་དུ་རྒྱ་མི་ཡིན་པ་ལྟ་བུ་རེད།ལྷོ་ཀོ་རི་ཡའི་གྲོང་ཁྱེར་ཁག་ཏུ་ལས་ཀ་རིགས་སྐྱོ་བ་ཚང་མ་རྒྱ་ནག་དང་ཁམ་བྷོ་དྲ་(Cambodia)དེ་བཞིན་བེ་དྲི་ནམ་(Vietnam)མི་རིགས་དག་གིས་གཉེར་བཞིན་འདུགགང་ལྟར་མི་མང་ནི་སྟོབས་ཤུགས་ཡིན་ཟེར་བ་དེ་ངོ་མ་བདེན་པ་འདྲ་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡར་ད་ལྟ་རྒྱ་རིགས་སྟོང་ཕྲག་ཁྲི་ཕྲག་གིས་ཁེངས་བཞིན་འདུག་ལ་རྒྱ་ནག་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ཡང་ཆེ་རུ་འགྲོ་བཞིན་པ་གསལ་བོ་རེད།སྔོན་ཆད་རྒྱ་ནག་གི་ཨོ་ལིམ་ཕིག་དཔལ་འབར་ལུང་པ་འདི་བརྒྱུད་སྐབས་བོད་མི་ལས་ངན་ཁ་ཤས་ཀོ་རི་ཡར་ཡོད་པའི་རྒྱ་རིགས་དག་གིས་རུབ་རྡུང་བྱས་ནས་ཤི་མིན་རོ་མིན་ཞིག་བཟོས་པ་རེད་ཟེར། (ལུང་བ་འདིར་སླེབས་ནས་བདག་གིས་གནད་དོན་ཡ་མཚན་གཉིས་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་བ་ནི་ཀོ་རི་ཡའི་སྐད་ཡིག་གི་བཀོལ་སྤྱོད་དང་ཀོ་རི་ཡའི་ཆོས་ལུགས་ཀྱི་འགྲན་རྩོད་གཉིས་ཡིན།དེར་བརྟེན། གནད་དོན་དེ་གཉིས་ཐེངས་རྗེས་མར་གཟིགས་རོགས།) མུ་འགོད། (ཀྲོག་ཡོ་གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་དུ་བྲིས།) གྲོགས་པོ་ཚོས་སྐྱ་རེངས་དྲ་ཚིགས་ཐོག་ཏུ་ཡང་ཕེབས་ནས་རྩོམ་ཡིག་གནང་རོགས།

སྦྲ་རིགས་ཐོགས་མེད། ཉེ་ཆར་བདག་རྒྱལ་སྤྱིའི་ན་གཞོན་ཤེས་ཡོན་དར་སྤེལ་ཐེབས་རྩ་ཁང་གིས་འདེམས་བསྒྲིགས་བྱས་པའི་ལས་རིམ་ཞིག་བརྒྱུད་ནས་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡ་དང་ཉི་ཧོང་གི་གཙུག་ལག་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ་ཁག་ཁ་ཤས་སུ་ཟླ་ཤས་རིང་སློབ་སྦྱོང་དང་འགྲུལ་བཞུད་བྱེད་སྐལ་ལྡན་པས།འདིར་བདག་གིས་ཨེ་ཤ་ཡའི་ཡར་ཐོན་ཅན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་འདི་གཉིས་ཀྱི་སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་གཙོ་བོར་བྱས་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྣང་ཚུལ་ཁ་ཤས་རང་གི་མཐོང་ཐོས་མྱོང་གསུམ་དང་སྦྲགས་ནས་ཅུང་ཟད་ཅིག་བཤད་འདོད་བྱུང་།རྩོམ་ཡིག་འདི་ཡང་དྲ་ལམ་གྱི་བོད་ཡིག་ཁྱབ་རྒྱ་ཆེ་རུ་གཏོང་བའི་ལེགས་སྐྱེས་ཀྱི་ཆུ་ཐིགས་ཙམ་ཞིག་དང་བོད་ཡིག་བརྒྱུད་ནས་འཛམ་གླིང་ལ་ལྟ་མཁན་གྱི་ཀློག་པ་བོ་དག་ལ་ཕུལ་བའི་འགྲུལ་བཞུད་པ་ཞིག་གི་ལེགས་སྐྱེས་ཡིན་ཞེས་ཀྱང་བརྗོད་ཆོག ད་ལྟའི་ཨེ་ཤ་ཡའི་ས་ཁུལ་ཁྱོན་ཡོངས་དང་ཐ་ན་ནུབ་ཕྱོགས་སྤྱི་ཚོགས་སུ་ཡང་ཤུགས་རྐྱེན་ངེས་ཅན་ཐེབས་བཞིན་པའི་ཤར་མཐའི་རྒྱལ་ཁབ་ཆུང་ངུ་འདིའི་མིང་ལ་ལྷོ་ཀོ་ར་ཡ་(SouthKorea-PRK대한민국)ཟེར། སྤྱིའི་མི་འབོར་ས་ཡ་ལྔ་བཅུ་ལྷག་(༥༠,༠༠༠,༠༠༠)བརྒལ་ཅིང་མི་མང་ཁྱོན་ཡོངས་ཀྱིས་ཧན་གོ(Hangul-대한민국)སྐད་ཡིག་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བཞིན་པའི་རྒྱལ་ཁབ་འདིའི་ཤར་ཕྱོགས་སུ་ཉི་ཧོང་དང་།ལྷོ་ཕྱོགས་སུ་རྒྱ་ནག་རྒྱ་མཚོ།ནུབ་ཕྱོགས་སུ་རྒྱ་ནག བྱང་ཕྱོགས་སུ་ནུབ་ཀོ་རི་ཡ་བཅས་ཀྱིས་བསྐོར་ཡོད། ད་ལྟ་ང་ཚོས་བེད་སྤྱོད་གཏོང་བཞིན་པའི་དབྱིན་སྐད་ཀྱི་ཀོ་རི་ཡ་(korea)ཞེས་པའི་མིང་འདི་གནའ་བོའི་ཀོ་རི་ཡའི་གྷོར་ཡས་(Goryeo Dynasty) རྒྱལ་རབས་ཀྱི་སྐབས་སུ་བྱུང་ཞིང་།སྐབས་དེར་གཞི་ནས་ནུབ་ཕྱོགས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གིས་ལུང་པ་འདི་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་འགོ་ཚུགས། འདས་པའི་བྱུང་རབས་རིང་མོའི་ཁྲོད་དུ་ཀོ་རི་ཡ་ལྷོ་བྱང་གཉིས་སྐད་ཡིག་དང་ལོ་རྒྱུས་གཅིག་ལས་མཆེད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་ཡིན་ན་ཡང་།  དམག་ཆེན་གཉིས་པའི(༡༩༣༩-༡༩༤༥)རྗེས་ཀྱི་འཛམ་གླིང་གྲང་དམག་ཁྲོད་དུ་ཨུ་རུ་སུ་དང་ཨ་མེ་རི་ཁ་ཕྱོགས་ཁག་གཉིས་ཀྱི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་ཕྱི་ལོ་༡༩༤༨ལོར་ཀོ་རི་ཡ་རྒྱལ་ཁབ་དེ་ལྷོ་བྱང་གཉིས་སུ་ཁ་གྱེས་ནས་རྒྱལ་ཁབ་གཉིས་སུ་གྱུར།ཀོ་རི་ཡར་ལོ་ངོ་སྟོང་ཕྲག་བཞི་ལྷག་གི་རྒྱལ་རབས་ལོ་རྒྱུས་ལྡན་པ་མ་ཟད་མཚམས་རེར་རྒྱལ་ཁབ་འདིའི་དབང་ཐང་ཡང་བོད་རྒྱལ་སྲོང་བཙན་དང་ཁྲི་སྲོང་སྐབས་ཀྱི་བོད་ཀྱི་དབང་ཤུགས་དར་བ་བཞིན་དར་བའི་རྩེ་མོར་སོན་ཏེ་རྒྱ་ནག་གི་ཤར་མཐའི་ས་ཁུལ་མང་བོ་ཡང་དབང་དུ་བསྡུས་པའི་ལོ་རྒྱུས་ཡོད་བྱུང་འདུག་ལ།  དེ་བཞིན་ཡང་མཚམས་རེར་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ཁུལ་གྱི་དབང་ཤུགས་འཐབ་རྩོད་དང་ཕྱིའི་བཙན་གནོན་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་སོག་པོ་དང་རྒྱ་ནག་གི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་བསྙེས་ནས་སྡོད་དགོས་པའང་བྱུང་འདུག། ཀོ་རི་ཡའི་བྱང་ཕྱོགས་ས་ཁུལ་ཁག་རི་དང་ནགས་ཚལ་གྱིས་ཁེངས་ཞིང་ལྷོ་ཕྱོགས་ས་ཁུལ་དག་ནི་མཚོ་གླིང་ཆེ་ཆུང་བརྒྱ་ཕྲག་མང་བོ་གྲུབ་ཡོད་པ་ཞིག་རེད།དེ་བཞིན་ཤར་ཕྱོགས་སུ་རྒྱ་མཚོའི་རྦ་རླབས་དྲག་ཅིང་གཟེངས་མཐོ་བའི་གཅོང་རོང་དང་བྲག་རི་མང་བོ་འདུག་ལ་ནུབ་ཕྱོགས་སུ་རྦ་རླབས་འཇམ་ཞིང་མཚོ་གླིང་འདྲ་མིན་གྱིས་ཁེངས།ལྷོ་ཀོ་རི་ཡ་སྤྱིའི་ས་ཁྱོན་(99,392 Km sq)རང་རེ་བོད་ཀྱི་ས་ཁྱོན་ལས་རྡབ་ཉི་ཤུ་ལྷག་གིས་ཆུང་ལ་དབྱར་དུས་ཚ་བ་ཆེ་(28Cནས 39 C )ཞིང་དགུན་དུས་གནམ་གཤིས་(2 C ནས -12 C) གྲང་། ལུང་བ་འདིར་ཤིང་ཏོག་རིགས་འདྲ་མིན་དང་སྔོ་ཚལ་སྣ་ཚོགས་སྐྱེ་ཐུབ་ལ་ལྷག་པར་ཀུ་ཤུ་དང་ཚ་ལུ་མའི་སྐྱེས་སྟོབས་དག་ཧ་ལས་པ་ཞིག་འདུགཞིང་པ་དག་གིས་གཙོ་བོ་འབྲས་དང་དེ་བཞིན་སྔོ་ཚལ་འདྲ་མིན་འབྲས་འདེབས་བཞིན་འདུག་ལ་ས་ཁུལ་ཁ་ཤས་སུ་གྲོ་འདེབས་མཁན་ཡང་འདུགའོན་ཀྱང་། ཁོ་ཚོའི་ཁ་ལག་གཙོ་བོ་འབྲས་ཡིན་ལ་ཟས་རིགས་ཚང་མ་ཕལ་ཆེར་འབྲས་དང་མཉམ་དུ་བསྡེབས་ནས་ཟ་སྲོལ་འདུག བགྲང་བྱ་ཉིས་སྟོང་ལྷག་གི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་བྱུང་རབས་ཁྲོད་དུ་ཀོ་རི་ཡར་དར་རྒུད་ཀྱི་རིམ་པ་མང་བོ་ཞིག་བྱུང་ལ་དེ་བཞིན་རྒྱལ་ཁབ་འདིའི་རིག་གཞུང་དང་སྐད་ཡིགཆོས་ལུགས། ལུགས་སྲོལ་གོམས་གཤིས། ཀུན་སྤྱོད་ལྟ་བ། སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་བ་སོགས་ལ་དུས་རབས་རིམ་པར་འགྱུར་ལྡོག་འདྲ་མིན་ཞིག་བྱུང་མྱོང་འདུགཕྱི་ལོའི་སྔོན་གྱི་བགྲང་བྱ་༢༣༣༣ཙམ་གྱི་སྔོན་དུ་གོ་རི་ཡའི་རྒྱལ་རབས་ཐོག་མ་གྷོ་ཇོ་སན་(Gojoseon)བྱུང་བ་ནས་བཟུང་ཡུལ་གྲུ་འདི་རྒྱལ་བོ་གཅིག་གི་དབང་བསྒྱུར་འོག་ཡོད་པའི་རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་གི་ངོ་བོར་གྱུར།དེ་ནས་བཟུང་དུས་རབས་མང་བོར་རྒྱལ་རབས་འདྲ་མིན་གྱི་དབང་བསྒྱུར་བརྒྱུད་ནས་འཕེལ་འགྲིབ་སྣ་ཚོགས་ཞིག་བརྒྱུད་མྱོང་།འོན་ཀྱང་། ཀོ་ར་ཡ་མུ་མཐུད་རྒྱལ་ཁབ་གཅིག་གི་ངོ་བོའི་ཐོག་གནས་ཡོད་ལ་རྒྱལ་ཁབ་གཞན་ཞིག་གི་དབང་ཤུགས་འོག་ཡོངས་སུ་ཤོར་བའི་དུས་སྐབས་ཀྱང་བྱུང་མྱོང་མི་འདུག འོན་ཀྱང་། ཀོ་རི་ཡའི་ལོ་རྒྱུས་ནང་གི་རྒྱལ་རབས་ཐ་མ་ཇོ་སན་(JoseonDynasty)རྒྱལ་བརྒྱུད་ཀྱི་དབང་ཤུགས་ཉམས་པའི་སྐབས་དང་བསྟུན་ཉི་ཧོང་དབང་བསྒྱུར་འོག་ཤོར་ལོ་ངོ་(༡༩༡༠-༡༩༤༥)སུམ་ཅུ་སོ་ལྔ་འདུག་དགོས་བྱུང་འདུག ཀོ་རི་ཡའི་རང་བཙན་ཤོར་ནས་ལོ་གཉིས་ཀྱི་རྗེས་དེ་ཕྱི་ལོ་༡༩༡༢ལོར་༧གོང་ས་བཅུ་བཞི་པས་བོད་རང་དབང་རང་བཙན་ཡིན་པ་འཛམ་གླིང་ལ་བསྒྲགས།འོན་ཀྱང་། ལྷོ་ཀོ་རི་ཡར་བསྐྱར་དུ་རང་བཙན་ཐོབ་(༡༩༤༨)པའི་ལོ་གཅིག་གི་རྗེས་སུ་(༡༩༤༩)རྒྱ་ནག་གི་བཅིངས་འགྲོལ་དམག་མིས་བོད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ས་ཁུལ་ཁག་ལ་བཙན་འཛུལ་བྱེད་འགོ་ཚུགས།ཐ་མར་ཉི་ཧོང་ལ་ཕམ་ཉེས་བྱུང་བ་དང་བསྟུན་ཁོ་ཚོའི་དབང་བསྒྱུར་ཕྱིར་འཐེན་བྱས་ནའང་དེའི་ཚབ་ཏུ་ཀོ་རི་ཡ་བྱང་ཕྱོགས་ཨུ་རུ་སའི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་ཤོར་ཞིང་ལྷོ་ཕྱོགས་ཁག་ཨ་རིའི་དབང་ཤུགས་འོག་ཏུ་སོང་།དེར་བརྟེན། ལྷོ་བྱང་ཀོ་རི་ཡའི་དམག་འཁྲུག་(༡༩༥༠-༡༩༥༣)ཅེས་པའི་འཛམ་གླིང་གྲང་དམག་འགོ་སྟོད་ཀྱི་ནང་འཁྲུགས་སྐད་གྲགས་ཅན་དེ་ལངས་ཞིང་།ཁྱོན་དམག་མི་དང་མི་སེར་ས་ཡ་གཉིས་དང་འབུམ་གཉིས་ལྷག་གི་ཚེ་སྲོག་ཤོར་སོང་ཟེར། སྐབས་འདིར་འཛམ་གླིང་གི་དོ་སྣང་དམག་འཁྲུག་ལ་འཁོར་ནས་ཡོད་པའི་སྐབས་དང་བསྟུན་རྒྱ་ནག་གི་བོད་ས་ཁྱོན་ཡོངས་སུ་བཙན་འཛུལ་བྱེད་འགོ་ཚུགས་པས།ང་ཚོས་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་རེ་སྐུལ་རེ་བྱས་ཀྱང་དོན་མཐུན་གྱི་ཡ་ལན་སྤྲོད་མཁན་ཞིག་མ་བྱུང་བ་དེ་རེད། (འོ་ན། ད་ལྟའི་ལྷོ་ཀོ་རི་ཡ་དེ་ཇི་ལྟར་མགྱོགས་མྱུར་ངང་རང་རྒྱས་ཀྱི་ལམ་དུ་སྐྱོད་འགོ་ཚུགས་པ་ཡིན་ནམ།དེ་བཞིན་ཁོ་ཚོའི་སྤྱི་ཚོགས་འཚོ་བ་དང་ཀུན་སྤྱོད་རིན་ཐང་། སྤྱི་ཚོགས་འབྲེལ་བ། ཆོས་ལུགས་དད་མོས།སྐད་ཡིག་བཀོལ་སྤྱོད་སོགས་ཇི་འདྲ་ཞིག་ཡོད་སྙམ་ན་རྗེས་མའི་འགྲུལ་བཞིན་ཟིན་ཐོ་ཁག་ལ་གཟིགས་རོགས།) མུ་འབྲེལ་ཟིན་ཐོ། (ཀྲོག་ཡོ་གཙུག་ལག་སློབ་ཆེན་དུ།) གྲོགས་པོ་ཚོས་སྐྱ་རེངས་དྲ་ཚིགས་ཐོག་ཏུ་ཡང་ཕེབས་ནས་རྩོམ་ཡིག་གནང་རོགས།

[youtube https://www.youtube.com/watch?v=tRh06A7t17E&w=400&h=275] གྲོགས་པོ་ཚོས་སྐྱ་རེངས་དྲ་ཚིགས་ཐོག་ཏུ་ཡང་ཕེབས་ནས་རྩོམ་ཡིག་གནང་རོགས།